Meraların hukuki statüsü, kamuoyunda köy merası kanunu olarak da bilinen Mera Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu Kanunla ilgili olarak Mera Yönetmeliği yayımlanmıştır.
Mera, yaylak ve kışlaklar, en çok tescil harici alanlar ile karıştırılmaktadır. Medeni Kanunun 715. maddesi anlamında tarıma elverişli olmayan tescil harici arazi, üzerinde düzenli bir tarımsal faaliyet yapılmayan, bir tarımsal yararlanma sağlanamayan arazidir. Bu yerler, kural olarak özel mülkiyete konu olabilecek durumda olmakla beraber henüz hiç kimsenin mülkiyetinde olmayan sahipsiz yerlerdir. Yani bu alanların herhangi bir sahibi olmadığı gibi ada ve parsel numarası da bulunmamaktadır. Bu alanlar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Tescil harici alanlarla ilgili bilgi almak için şu yazımıza bakabilirsiniz: Tescil Harici Alan Nedir? Tescil Harici Alanların Satışı ve Kiraya Verilmesi Nasıl Yapılır?
Buna karşılık mera, yaylak ve kışlakların ada ve parsel numarası bulunmaktadır. Ancak bunlar da tapu siciline kaydedilmezler. 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 16. maddesine göre mera, yaylak, kışlak, otlak, harman ve panayır yerleri gibi paralı veya parasız kamunun yararlanmasına tahsis edildiği veya kamunun kadimden beri yararlandığı belgelerle veya bilirkişi veya tanık beyanı ile ispat edilen orta malı taşınmaz mallar sınırlandırılır, parsel numarası verilerek yüzölçümü hesaplanır ve bu gibi taşınmaz mallar özel siciline yazılır. Dolayısıyla kadastrosu yapılmış meralar, tescil harici alan değildir.
Mera, yaylak ve kışlaklar kamu malı niteliğindeki alanlardır. Bunlar Osmanlı hukukundaki metruk arazinin bir türüdür. Metruk araziler hakkında bilgi almak için şu yazımıza bakınız: Metruk Arazi Nedir? Metruk Arazinin Türleri Nelerdir?
Meralar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bu nitelikleri gereği meralar aynı zamanda kamu malı niteliğindeki alanlardır. Kamu malları hakkında bilgi almak için şu yazımıza bakabilirsiniz:
1. Mera Tapuya Tescil Edilir mi?
Mera, yaylak ve kışlak olarak tespit ve tahdit edilen yerlerin haritalarının birer örneği, ilgili Tapu Sicil Müdürlüğüne gönderilir. Kadastro gören yerler, Kadastro Kanununun 16. maddesinin (B) bendine göre düzenlenen özel siciline kaydedilir. Birden fazla il veya ilçenin sınırları içinde kalan mera, yaylak ve kışlaklar, idari sınırlar içerisinde kaldığı yerin Tapu Sicil Müdürlüğündeki özel sicile kaydedilir.
Buna karşılık, kadimden beri mera olarak kullanılan ve henüz kadastrosu yapılmayan meralardan bir kısmının ada ve parsel numarası dahi yoktur. İşte bu tür meralar aynı zamanda tescil haricidir.
Mera arazisi kime aittir sorusuna verilecek en doğru cevap şudur: Mera Kanunu’nun 4. maddesine göre meralar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Yani bu yerler, kimsenin malı değildir. Mera, yaylak ve kışlaklar, devletin yönetimi altındadır. Mera, yaylak ve kışlaklar; özel mülkiyete geçirilemez, amacı dışında kullanılamaz, zaman aşımı uygulanamaz, sınırları daraltılamaz.
Meralar üzerinde Devletin ve köy tüzel kişiliğinin müşterek hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Kural olarak, meraların kuru mülkiyeti Hazineye, yararlanma hakkı köy ve belediyelere aittir. Köyler meraların kullanma hakkının sahibi, Devlet ise bu mülkün sahibidir.
4342 sayılı Kanun’un 4. maddesine göre mera, yaylak ve kışlakların kullanma hakkı bir veya birden çok köy veya belediyeye aittir. Yani mera arazisinin yönetimi devlete ait olmakla birlikte kullanma hakkı bir veya birden çok köy veya belediyeye aittir. Evvelce çeşitli kanunlar uyarınca yapılmış olan tahsislere ve teessüs etmiş teamüllere göre; mera, yaylak ve kışlakların köy veya belediye halkı tarafından kullanılmasına devam olunur.
KONUŞAN İSPİR